Zgodnie z art. 117 § 1 kodeksu postępowania cywilnego "strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagć się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu". W związku z tym, jeżeli osoba spełnia warunki opisywane w poprzednim artykule i sąd przyznał jej zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych, może również skorzystać z uprawnienia do ustanowienia adwokata z urzędu, działającego w jej imieniu i na jej rzecz.
Jednakże powyższe uprawnienie przysługuje nie tylko osobom, które nie otrzymały zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych lub też się o nie nie ubiegały.
Warunkiem koniecznym, od którego uzależniona jest późniejsza decyzja sądu odnośnie ustanowienia bądź odmowy ustanowienia adwokata z urzędu, jest złożenie oświadczenia, z którego wynika, że osoba fizyczna nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 117 § 2 kodeksu postępowania cywilnego). Wniosek zawierający powyższe dane można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Razem z wnioskiem należy złożyć szczegółowe oświadczenie o stanie majątkowym, rodzinnym, dochodach i źródłac utrzymania, według ustalonego wzoru.
W treści wniosku możliwe jest także imienne wskazanie konkretnego adwokata, który w miarę możliwości zostanie wyznaczony do prowadzenia konkretnej sprawy.
Ustanowienie adwokata z urzędu jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego, które obowiązuje aż do prawomocnego zakończenia postępowania.
Końcowo zauważyć należy, że wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu nie ma wpływu na bieg sprawy i nie tamuje jej rozpoznania, chyba że został on zgłoszony w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa.